Trong những năm qua, các cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) và các tổ chức chính trị - xã hội trong tỉnh luôn quan tâm lãnh đạo, tạo điều kiện thành lập và phát huy tinh thần sáng tạo của các mô hình tự quản trong nhân dân. Các tổ chức ở thôn, tổ dân phố (chi bộ đảng, Ban thanh tra nhân dân, Ban công tác mặt trận, chi hội các đoàn thể) đã tích cực tuyên truyền, vận động thành lập và nhân rộng các mô hình tự quản trên các lĩnh vực, như: Mô hình tự quản về bảo vệ môi trường; an ninh - trật tự; phát triển kinh tế; thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội,... Các tổ chức, mô hình tự quản ngày càng được nhân rộng, hoạt động hiệu quả và thể hiện vai trò tích cực, sáng tạo trong tự quản, tự phòng của nhân dân, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh, trật tự ở địa bàn dân cư. Đến nay, toàn tỉnh Bắc Giang có 29.377 mô hình tự quản trên các lĩnh vực, mỗi tổ tự quản có từ 3 - 7 thành viên.
Tổ tự quản BVMT bản Thái Hà, xã Đồng Vương, huyện Yên Thế thu gom rác thải, dọn vệ sinh môi trường
Bám sát hướng dẫn, chỉ đạo của cấp trên, các tổ chức ở thôn, tổ dân phố đã tích cực triển khai xây dựng các mô hình hoạt động ở khu dân cư với nhiều cách làm sáng tạo; chú trọng phát huy quyền làm chủ của nhân dân, thực hiện tốt vai trò là cầu nối giữa nhân dân với Đảng, chính quyền, góp phần giữ vững ổn định chính trị, tăng cường và mở rộng khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Các tổ chức ở thôn, tổ dân phố đã chủ động xây dựng, thành lập các mô hình tự quản, phong trào tự quản liên quan đến chức năng, nhiệm vụ của tổ chức mình với nhiều những nội dung phong phú, thiết thực, như: Làm tốt công tác hòa giải ở cơ sở, xây dựng gia đình văn hóa, thực hiện tự quản về an toàn giao thông, an ninh trật tự, môi trường, nếp sống văn minh, các hoạt động khuyến học, khuyến tài, phát triển giáo dục, y tế, ủng hộ nhân đạo, từ thiện vì cuộc sống cộng đồng,…
Nhìn chung, các mô hình hoạt động đã bám sát vào việc thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh và có nhiều đổi mới trong phương thức hoạt động. Ngày càng xuất hiện nhiều mô hình vận động nhân dân đóng góp tiền, hiến đất mở rộng đường giao thông nông thôn, xây dựng các công trình phúc lợi,… Những mô hình đó có tác dụng tích cực trong việc tuyên truyên truyền, động viên nhân dân tham gia các phong trào thi đua, góp phần chung tay xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh ở địa phương, cơ sở.
Tuy nhiên, qua khảo sát thực tế tại cơ sở cho thấy mô hình nhiều nhưng hiệu quả chưa cao, một số mô hình tự quản ở khu dân cư còn hình thức, còn chồng chéo, trùng lắp về chức năng, nhiệm vụ và các thành viên giữa các tổ tự quản, có nơi chưa phân biệt được mô hình tự quản với các phong trào, phần việc, các cuộc vận động khác. Một số mô hình còn mang tính tự phát nên việc duy trì hoạt động không được thường xuyên, hiệu quả hoạt động không cao, không bền vững. Thành viên ban chủ nhiệm, ban quản lý các mô hình ở một số cơ sở năng lực còn hạn chế, nhất là kỹ năng tuyên truyền, tổ chức, quản lý, điều hành hoạt động của mô hình. Các mô hình tự quản hiện nay không có kinh phí duy trì hoạt động, chỉ bằng nguồn hỗ trợ xã hội hóa, hoặc vận động các hội viên đóng góp, do đó ảnh hưởng rất nhiều đến quy mô cũng như nội dung hoạt động. Ở một số cơ sở, các đoàn thể thành lập nhiều mô hình tổ, câu lạc bộ dẫn đến thành viên các tổ, mô hình còn trùng lặp ở nhiều câu lạc bộ của các đoàn thể (một hội viên có tên ở nhiều câu lạc bộ của nhiều đoàn thể khác nhau), gây khó khăn, chồng chéo trong hoạt động,...
Như vậy có thể nói dù việc xây dựng, tổ chức các hoạt động tự quản của cộng đồng dân cư là hết sức cần thiết, nhưng vấn đề là làm thế nào để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động các mô hình tự quản, phát huy được dân chủ, tạo sự đồng thuận xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân. Theo hướng đó, để mô hình tự quản hoạt động mang tính lâu dài, bền vững hoạt động hiệu quả là những vấn đề đặt ra cần phải thực hiện và giải quyết kịp thời.
Để các mô hình tự quản ở cộng đồng dân cư phát huy tốt hiệu quả cấp ủy, chính quyền, MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội cần thực hiện tốt một số giải pháp sau:
Thứ nhất, phải có sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của các cấp ủy đảng, chính quyền, MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội; sự chủ động phối hợp của các ban, ngành, đoàn thể ở địa phương, cơ sở.
Thứ hai, thực hiện tốt công tác tuyên truyền vận động các đoàn viên, hội viên tham gia các phong trào, các mô hình tự quản; nội dung, hình thức hoạt động của các mô hình tự quản phải phong phú, đa dạng, phù hợp với từng đối tượng, địa bàn cụ thể. Thành viên ban chủ nhiệm, ban quản lý phải là những người có uy tín, kiến thức, nhiệt tình và trách nhiệm cao.
Thứ ba, việc thành lập và duy trì hoạt động của các mô hình tự quản phải có sự định hướng của các cấp ủy đảng, chính quyền, sự phối hợp chặt chẽ giữa MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội; tránh việc thành lập tràn lan, trùng lắp, vì có mô hình sau khi thành lập không duy trì được hoạt động hoặc không hoạt động thường xuyên.
Thứ tư, xây dựng và duy trì mô hình tự quản hoạt động phải có tiêu chí đánh giá cụ thể, có chương trình, kế hoạch thực hiện đồng bộ với phương châm khéo chọn việc, khéo tuyên truyền, khéo tổ chức thực hiện; chỉ đạo nhiệm vụ có trọng tâm, trọng điểm; phát huy được tính tiền phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên; thường xuyên kiểm tra, đôn đốc; định kỳ tổ chức sơ kết, tổng kết rút kinh nghiệm, động viên, khen thưởng kịp thời; nhân rộng những điển hình mang lại hiệu quả thiết thực và phù hợp với tình hình thực tế địa phương, cơ sở.
Mọi phong trào phải bắt đầu từ nhân dân và vì nhân dân, do vậy, cấp ủy, chính quyền các cấp có đánh giá và có hướng dẫn cụ thể, thống nhất để xây dựng mô hình tự quản ở cộng đồng dân cư thôn, tổ dân phố bảo đảm hoạt động linh hoạt, hiệu quả, phù hợp với đặc điểm của từng cộng đồng dân cư, từng vùng miền, thành thị, nông thôn góp phần xây dựng quê hương đất nước ngày càng giầu đẹp văn minh.
Linh Hoa, Ủy ban MTTQ tỉnh
