Lễ hội Y Sơn còn gọi là lễ hội Phu Nhân Thánh Mẫu, trong đó có nhiều phong tục độc đáo như: Lễ “cốn quân đánh giặc”, dựng lại tích đức thánh Hùng Linh Công luyện quân đánh giặc Ân. Ngoài ra còn có lễ “kéo chữ”: “Nhân”, “Tâm”, “Đức” với hàng trăm trai đinh của các thôn thực hiện, lễ rước cây bông, dâng hương, múa trống, múa cung đình, lễ quản tượng (rước voi)… Tại đây còn diễn ra nhiều hoạt động vui chơi, giải trí như: Đấu vật, chơi đu, cờ tướng, nhảy phỗng, hát chầu văn, văn nghệ quần chúng và nhiều trò chơi dân gian đặc sắc khác. Với những giá trị tiêu biểu, Bộ Văn hóa- Thể thao và Du lịch công nhận Lễ hội Y Sơn là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia năm 2015. Chùa Y Sơn được công nhận là di tích lịch sử cấp Quốc gia năm 2018 và được xếp hạng di tích Quốc gia đặc biệt năm 2020.

Đoàn binh mã biểu tượng sức mạnh của Đức Thánh Hùng Linh Công tái hiện tại Lễ hội Y Sơn.

Lễ hội là dịp tri ân công ơn của Thánh Phụ, Thánh Mẫu sinh ra Đức Thánh Hùng Linh Công- người đã có công đánh đuổi lang thú và cùng Thánh Gióng đánh đuổi giặc Ân, bảo vệ đất nước. Lễ hội Y Sơn mang ý nghĩa trong đời sống tinh thần sâu sắc: cầu cho mưa thuận, gió hòa, cầu cho Quốc thái Dân an, mùa mang tươi tốt, muôn người, muôn nhà mạnh khỏe, bình an, yên vui, hạnh phúc.

Lễ hội Y Sơn được tổ chức trong 03 ngày, từ ngày 24-26/02/2024 (nhằm ngày 15-17 tháng Giêng năm Giáp Thìn), tại quần thể Di tích lịch sử văn hóa Y Sơn, xã Hòa Sơn, huyện Hiệp Hòa.

Nguyễn Phương