Nằm men theo triền đê, 16 xã bờ Bắc sông Cầu thuộc huyện Hiệp Hoà đã được lãnh đạo Đảng chọn là vùng An toàn khu (ATK II). Cùng với việc bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa, tinh thần của vùng “đất đỏ” kháng chiến, khơi dậy tiềm năng du lịch nơi đây cũng là yếu tố quan trọng làm sống dậy một thời hào hùng của dân tộc ta, lan tỏa những giá trị yêu nước sâu sắc.
Vùng đất kiên cường
Trong công cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, dưới sự lãnh đạo của Đảng, các ATK đóng vai trò quan trọng trong toàn bộ quá trình lãnh đạo và chỉ đạo hoạt động tuyên truyền, giác ngộ cách mạng và phát động tổ chức phong trào quần chúng tiến lên khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước. Chính vì vậy, khi xác định xây dựng các ATK, Trung ương đã nhìn nhận một cách khoa học, hợp lý đối với vùng đất này. Trên thực tế, ATK Hiệp Hoà gồm Tổng Hoàng Vân trước đây và một số xã của hai huyện Phổ Yên, Phú Bình (tỉnh Thái Nguyên) là địa bàn thuận lợi với đồi gò khuất khúc, rừng cây rậm rạp, xóm làng tọa lạc ven sông Cầu nơi giáp ranh với phía Bắc là Thái Nguyên, một địa phận của căn cứ địa Việt Bắc, phía Nam và Tây Nam là Đa Phúc, Yên Phong với quốc lộ 1A và quốc lộ 3, nối liền với Hà Nội. ATK II đảm nhiệm vai trò là nơi tổ chức các lớp huấn luyện, tổ chức các hội nghị, điểm dừng chân của các cán bộ Trung ương từ khu ATK I lên chiến khu Việt Bắc và ngược lại.
Đặc biệt, Hiệp Hòa cũng là vùng đất kiên cường, anh dũng, bất khuất. Trong quá trình hoạt động tại đây, các cán bộ lãnh đạo đã tặng cho xóm Đá danh hiệu “xóm Đỏ’ bởi cả xóm có 37 gia đình thì 33 gia đình đã có cán bộ, đi lại, ăn ở và đặt cơ quan, lớp huấn luyện và hội họp. Nhiều người bị Pháp bắt, tù đày, tra tấn dã man nhưng không hề có ai khai báo, từ đó phong trào lan rộng ra cả Tổng Hoàng Vân và nhiều làng xã của huyện Hiệp Hòa. Ở đây, người dân vẫn truyền tai nhau câu chuyện khi Tổng Bí thư Trường Chinh trực tiếp giảng dạy lớp huấn luyện chính trị cho lãnh đạo các xứ ủy Bắc Kỳ thì mật thám cùng lính huyện Hiệp Hòa bất ngờ ập đến. Phát hiện thấy có giặc vây ráp, đồng chí đã ra sau nhà cụ Nguyễn Văn Chế (xóm Đá, Vân Xuyên) vượt rào theo lũy tre ra Soi Quýt để vượt sông Cầu sang cơ sở Thái Nguyên. Đến bến sông, đồng chí đã được hai bố con người đánh cá dùng thuyền nhỏ chở nhanh ra khỏi vùng địch khủng bố.
Du khách tham quan đình Chợ Vân.
Với những vị thế quan trọng trong Cách mạng Tháng Tám lịch sử, vùng đất này đã được Thủ tướng Chính phủ ra quyết định công nhận là An toàn khu II của Trung ương thời kỳ trước Cách mạng Tháng Tám với 16 xã. Ngày 31/12/2020, 8 địa điểm thuộc ATK II được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt, gồm: Đền Soi, nhà cụ Ngô Văn Thấu (cụ Đồ Ba), nhà ông Ngô Văn Chế, nhà ông Ngô Văn Đông (Lý Đông), đình chợ Vân, đình Vân Xuyên, đình Xuân Biều và chùa Y Sơn.
Khơi dậy tiềm năng
Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị hệ thống di tích ATK II, từ năm 1985, UBND tỉnh Hà Bắc đã cho xây dựng nhà lưu niệm cách mạng ATK II - Hiệp Hòa trên nền đất đình chợ Vân xưa để lưu giữ những kỷ vật và kỷ niệm một thời hoạt động cách mạng của các lãnh đạo Trung ương thời kỳ tiền khởi nghĩa. Đến nay, nhà trưng bày tiếp tục được tu bổ, cải tạo với tổng diện tích trên 500 m2, trưng bày gần 300 tài liệu, hiện vật, hình ảnh về truyền thống đấu tranh cách mạng của nhân dân Hiệp Hòa. Đây cũng là điểm đến được yêu thích của các cơ sở giáo dục trong tỉnh. Hàng năm, Nhà trưng bày đón hàng nghìn lượt khách đến tham quan. Tháng 10/2020, UBND tỉnh phê duyệt đề án đầu tư xây dựng công trình: Tu bổ, tôn tạo một số di tích lịch sử, văn hóa ATK II tại các xã Hòa Sơn, Hoàng Vân, Xuân Cẩm. Dự án được giao cho UBND huyện Hiệp Hòa làm chủ đầu tư với tổng kinh phí gần 60 tỷ đồng. Giai đoạn 2021-2025, UBND huyện Hiệp Hòa đã phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành quan tâm nắm bắt thực trạng các di tích để cải tạo, sửa chữa những hạng mục xuống cấp. Trong đó tập trung đầu tư kinh phí cho 8 địa điểm thuộc Di tích quốc gia đặc biệt ATK II.
Giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ.
Để lan tỏa những giá trị và truyền thống tốt đẹp của vùng đất này, huyện Hiệp Hòa gắn việc gìn giữ, tôn tạo, nâng cấp các di tích với đẩy mạnh phát triển du lịch. Trong đó chú trọng bảo vệ cảnh quan môi trường thiên nhiên; tôn trọng sắc thái văn hóa truyền thống của một vùng quê- một yếu tố làm nên sự khác biệt, sức hấp dẫn đối với du khách trong tương lai.
Phương Nhung
